Makat Çatlağı Nedir? Nasıl Anlaşılır?

Halk arasında makat çatlağı/yırtığı olarak bilinen sağlık sorunu tıbbi olarak anal fissür adı ile anılmaktadır. Hastalığın akut ve kronik dönem olmak üzere 2 evresi bulunmaktadır. Akut dönem hastalığın oluşmaya başladığı, kronik dönem ise hastalığın vücuda yerleştiği dönemdir. Hastalığın akut dönemde tespit edilmesi ilaçla tedavi edilmesine imkan tanımaktadır. Kronikleşen anal fissür vakıaları ise doktor müdahalesi ile tedavi edilebilmektedir. Bu yazımızda hastalığın doğru teşhis edilmesi için gerekli olan bulgular bilimsel makale taramaları ve İDEA Klinik prokotoloji uzmanlarının verdiği bilgiler doğrultusunda hazırlanarak aktarılacaktır. Makat çatlağı hastalığının en olduğu, nasıl ortaya çıktığı ve hangi şikayetlere neden olduğu hakkında detaylı bilgi almak için yazının devamına göz atabilirsiniz.

Makat Çatlağı Nedir?

Makat çatlağı hastalığının net bir şekilde anlaşılabilmesi için temel düzeyde makatın anatomisinin bilinmesi faydalı olacaktır. Bu sayede hastalık diğer makat hastalıkları ile karıştırılmadan doğru bir şekilde anlaşılabilir.

Aşağıda makatın anatomisini resmeden bir görsel paylaşılmıştır.

Makat çatlağı anal kanada ortaya çıkan yara ve yırtıklardır. Yukarıdaki görselde resmedilen anal kanalda dentat çizginin altında kalan alanda meydana gelmektedir. Dentat çizginin altında kalan 2-3 cmlik alanda yoğun sinir uçları bulunmaktadır. Bu nedenle makat çatlağı hastalığında acı ve ağrı şikayetleri yaşanmasına neden olmaktadır. Makat çatlağı makat hastalıkları arasında en acılı olandır.

Makat Çatlağı Türleri Nelerdir?

Makat çatlağı en özet tabiri ile makat derisinde oluşan yırtıktır. Bu yırtıklar yüzeysel ise akut fissür, derin yerleşimli ise kronik fissür olarak gruplandırılmaktadır.

Akut Fissür Ne Demek?

Akut anal fissürler hastalığın ilk ortaya çıktığı dönemde yani ortalama olarak ilk 15 günlük süreç içerisinde görülür.Kısaca hastalığın vücuda yerleşmeye başladığı dönemde görülen makat çatlakları akut anal fissür olarak tanımlanır.

Akut fissürler yüzeysel yerleşimlidir. Bunlar genellikle arka ve ön konumda bulunurlar. Araştırmalar akut fissürlerin %90ının arka hatta %10unun ise ön yerleşimli olduğunu göstermektedir. Hastaların %1 lik kısmında ise yan yerleşimli ve çoklu fissürler görülmektedir. (1)

Akut dönemde olan fissürlerde görülen şikayetler kısa sürelidir. Dışkılama sonrasında ortaya çıkar ve 1 2 dakika içerisinde geçer.

Akut anal fissürler henüz derin yerleşimli olmadıkları için doktor müdahalesi olmadan beslenme alışkanlıkları düzenlenerek ve krem kullanımı ile tedavi edilebilir.

Kronik Makat Çatlağı Ne Demek?

Kronik anal fissürler derin yerleşimli yara ve yırtıklardır. Akut dönemde müdahale edilmeyen makat çatlakları vücuda yerleşerek kronikleşirler. Araştırmalar akut fissürü olan hastaların ortalama %40ında kronikleşen anal fissürler görüldüğünü tespit etmiştir. (2)

Kronikleşen anal fissürlerde dışkılama ile ortya çıkan şikayetler akut dönemde olduğu gibi kısa süreli değildir. Kronikleşen vakılarda ortaya çıkan şikayetler birkaç saat devam edebilirler.

Kronikleşen anal fissür şikayetlerinde nöbetçi meme adı verilem hemoroid pakelerine benzer yapılar oluşabilir. Bunlar taharetlenme esnasında ya da duş alırken fark edilebilir.

Kronikleşen vakılarda tedavi doktor müdahalesi olmaksızın mümkün değildir. Yara ve yırtıkların derin yerleşimli olması diyet ve lokal olarak uygulanacak ürünlerin yetersiz kalmasına neden olmaktadır.

Makat Çatlağı Belirtileri Nelerdir?

• Dışkılama sonrasında ortaya çıkan acı ( cam çiziyormuş gibi bir acı)
• Makatta Ağrı (dışkılama sonrası ortaya çıkan kramp girmiş gibi bir ağrı)
• Dışkılama sonrası peçetede veya tuvalete damlama şeklinde görülen kanama
• Tahriş ve kaşıntı
• Dışkılama zorluğu
• Kronikleşen vakıalarda sentinel tag yani meme ortaya çıkması

Anal fissür hastalığında en çok karşılaşılan şikayetler makatta ağrı ve dışkılama sonrasında ortaya çıkan kanamalardır. Yapılan araştırmalar hastaların %90ından fazlasında makatta ağrı, %75inden fazlasında ise makatta kanama şikayetleri görüldüğünü tespit etmiştir. (3)

Belirtiler aynı olsa belirtilerin görülme süresi sorunun akut veya kronik olmasına göre farklılık göstermektedir. Akut dönemde dışkılama sonrasında ortaya çıkan ağrı 1 2 dakika içerisinde geçer. Kronik dönemde ise ortaya çıkan ağrı saatlerce devam edebilir.

Makat çatlağına bağlı olarak oluşan ağrılar cam kesiyormuş hissine benzetilmektedir. Anal kanal derisinde yoğun sinir uçları bulunması ağrının şiddetli olarak hissedilmesine neden olmaktadır.

Makat çatlağından ortaya çıkan kanamalar genellikle dışkılama sonrasında tuvalet kağıdında fark edilir. Bazı hastalarda ise dışkılama sonrasında tuvalete damlama şeklinde olabilir. Makat çatlağına bağlı olarak ortaya çıkan kanamalar açık kırmızı ve parlak renkli yani taze kandır.

Akut dönemde memecik oluşumu görülmez ancak kronikleşen vakılarda nöbetçi meme adı verilen (sentinel pile) yada skin taglar oluşabilir.

Fissürün oluşturduğu yara ve yırtıklar tahrişe neden olarak kaşıntı şikayetinin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Fissürler dışkılama esnasında acı ve ağrıya neden olur. Bu durum dışkılamada güçlüğe neden olabilir. Ayrıca ağrılı dışkılama tuvalet ihtiyacının ertelenmesine ve kabızlık sorunu oluşmasına neden olabilir.

Makat Çatlağı Neden Olur?

Kabızlık

Kronik İshal

Anal İlişki

Normal Doğum

Yukarıda bahsedilenler makat çatlağının oluşmasında en çok görülen nedenlerdir. Nadiren crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları, anal kanser, HIV, tüberküloz ve frengi gibi hastalıklarda makatta çatlak oluşmasına neden olmaktadır.

Kabızlık

Tıbbi olarak haftada 3 kereden az olan zorlu dışkılamalar kabızlık olarak kabul edilir. Kabızlık dışkının bağırsakta beklemesine ve sertleşmesine neden olur. Sertleşen dışkı ise makattan geçişi esnasında yara ve yırtıklar oluşturabilir.

Özellikle kronik kabızlık yaşayan bireylerde makatta çatlak görülme riski oldukça fazladır.

Kronik kabızlık gibi kronik ishaşde sürekli olarak makatta derisine dışkı temas etmesinden dolayı tahriş ve fissür oluşmasına neden olmaktadır.

Normal Doğum Kadınlarda Anal Fissür Oluşmasına Neden Olmaktadır.

Makat çatlağı sorunlarının %90dan fazlası arka hatta meydana gelmektedir. Ancak vajinal doğum yapan kadın hastalarda fetus başının ön hatta baskı yapması sonucunda doğum esnasında ön orta çizgide makat çatlağı sorunları oluşabilmektedir. Fissürlerin%3-9 arası bu tür fissür şikayetlerini oluşturmaktadır. (4)

İzmir’de proktoloji alanında uzman doktorlara ulaşmak ve ameliyatsız makat hastalıkları tedavileri hakkında bilgi almak için İdea Klinik İzmir şubemize ulaşabilirsiniz.

Referanslar

1.Schlichtemeier, S., & Engel, A. (2016). Anal fissure. Australian prescriber, 39(1), 14.

2.Jahnny, B., & Ashurst, J. V. (2019). Anal Fissures. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.

3.Beaty, J. S., & Shashidharan, M. (2016). Anal fissure. Clinics in colon and rectal surgery, 29(01), 030-037.

4.ERSAN, Y., YAVUZ, N., KUŞASLAN, R., ÇİÇEK, Y., & ERGÜNEY, S. (2005). KRONİK ANAL FİSSÜR OLGULARINDA CERRAHİ TEDAVİ. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 36(4).

Op. Dr. Atilla Kaya

Op. Dr. Atilla Kaya, deneyimli bir genel cerrahi uzmanı olup aynı zamanda medikal estetik uzmanıdır. Özellikle proktoloji alanında uzmandır ve makat hastalıkları teşhis ve tedavisi konusunda önemli bir tecrübeye sahiptir.